พญานาคราช

ตำนานตระกูลพญานาค

 นอกจากนี้ยังมีปรากฏเรื่องเล่าในบทสวด ขันธะปะริตตะคาถา

โดยตำนานคือ...มีภิกษุรูปหนึ่งถูกงูกัดตายในเมืองสาวัตถี ภิกษุทั้งหลายนำความไปกราบทูลพระผู้มีพระภาคเจ้าให้ทรงทราบ พระองค์จึงตรัสว่า ที่เป็นเช่นนั้นเพราะภิกษุมิได้แผ่เมตตาจิตไปยังตระกูลพญางูทั้ง ๔ หากแผ่เมตตาไปยังตระกูลพญางูทั้ง ๔ แล้วก็จะไม่ถูกงูกัดตาย ตระกูลพญางูทั้ง ๔ คือ ตระกูลพญางูชื่อ วิรูปักข์ ๑ ตระกูลพญางูชื่อ เอราบถ ๑ ตระกูลพญางูชื่อ ฉัพยาบุตร ๑ ตระกูลพญางูชื่อ กัณหาโคตมกะ ๑ ต่อแต่นี้ไป เราอนุญาติให้ภิกษุทั้งหลายแผ่เมตตาจิตไปยังตระกูลพญางูทั้ง ๔ นี้ เพื่อคุ้มครองป้องกันตน
บทพระบาลีที่มีนามว่า ขันธปริตร เป็นบทสำหรับสาธยายแผ่เมตตาจิต ไปยังตระกูลพญางูทั้ง ๔

ขันธะปะริตตะคาถา (พระคาถากันงูร้าย)

วิรูปักเขหิ เม เมตตัง เมตตัง เอราปะเถหิ เม

ฉัพยาปุตเตหิ เม เมตตัง เมตตัง กัณหาโคตะมะเกหิ จะ

อะปาทะเกหิ เม เมตตัง เมตตัง ทิปาทะเกหิ เม

จะตุปปะเทหิ เม เมตตัง เมตตัง พะหุปปะเทหิ เม

มา มัง อะปาทะโก หิงสิ มา มัง หิงสิ ทิปาทะโก

มา มัง จะตุปปะโท หิงสิ มา มัง หิงสิ พะหุปปะโท

สัพเพ สัตตา สัพเพ ปาณา สัพเพ ภูตา จะ เกวะลา

สัพเพ ภัทรานิ ปัสสันตุ มา กิญจิ ปาปะมาคะมา

อัปปะมาโณ พุทโธ อัปปะมาโณ ธัมโม อัปปะมาโณ สังโฆ ปะมาณะวันตานิ สิริงสะปานิ อะหิ วิจฉิกา สะตะปะที อุณณานาภี สะระพู มูสิกา กะตา เม รักขา กะตา เม ปะริตตา ปะฏิกกะมันตุ ภูตานิ โสหัง นะโม ภะคะวะโต นะโม สัตตันนัง สัมมาสัมพุทธานัง ฯ

คำแปล คาถาขันธปริต

ความเป็นมิตรของเรา จงมีกับพญานาคทั้งหลายตระกูลวิรูปักข์ด้วย

ความเป็นมิตรของเรา จงมีกับพญานาคทั้งหลายตระกูลเอราบถด้วย

ความเป็นมิตรของเรา จงมีกับพญานาคทั้งหลายตระกูลฉัพยาบุตรด้วย

ความเป็นมิตรของเรา จงมีกับพญานาคทั้งหลายตระกูลกัณหาโคตมกะด้วย

ความเป็นมิตรของเรา จงมีกับสัตว์ทั้งหลายที่ไม่มีเท้าด้วย

ความเป็นมิตรของเรา จงมีกับสัตว์ทั้งหลายที่มี ๒ เท้าด้วย

ความเป็นมิตรของเรา จงมีกับสัตว์ทั้งหลายที่มี ๔ เท้าด้วย

ความเป็นมิตรของเรา จงมีกับสัตว์ทั้งหลายที่มีหลายเท้าด้วย

สัตว์ไม่มีเท้าอย่าเบียดเบียนเรา สัตว์ ๒ เท้าอย่าเบียดเบียนเรา

สัตว์ ๔ เท้า อย่าเบียดเบียนเรา สัตว์หลายเท้าอย่าเบียดเบียนเรา

และขอสรรพสัตว์ที่หลายที่มีชีวิตทั้งปวง ที่เกิดมาทั้งหมดทั้งสิ้นด้วยกัน